Популярные сообщения

среда, 6 апреля 2011 г.

მთის ვეშაგი


`xevsuruli balada” anu suraTebi miRmaxeveli poetis
murRva ardotelis cxovrebidan

niko zviadaurs, TikuniT murRva ardotels, uflis nebiTa da megobrebis wyalobiT, wlebis win, piriqiTa xevsureTis sazRapro da saarako sofel ardotSi, misive ojaxSi Sevxvdi. am droidan viqeci xevsureTis `amanaTad”2 da megobrobis liboc ase gaiWra.
      gazafxulze, Tovli rom aikrifeba da daTvisjvris uReltexili gaixsneba, maSinve ardotisken viRebT gezs; SemodgomiT ki vidre siTeTris mdumareba moicavs mTaTa sauflos, isev murRvas arwivis budisebr samosaxlos mivaSurebT xolme.
      erT mSvenier dRes, morigi sezonur-tradiciuli stumrobis Semdeg, vifiqre _ Cemica da xevsurT salocavebic gamiwyrebodnen, Tuki Cvens rCeul maspinZelze, misgan ganagonarsa Tu sakuTari TvaliT nanax-gancdilze sxvaTac ar movuTxrobdi. misi xeobis ambebis murRvaze ukeTesi moambe ki vin iqneboda, magram Znelad warmomedgina, ragvarad unda dameyoliebina am saqmeze. uCveulo moridebulobisa da krZalvis garda, mTis urTulesi da umkacresi garemoc erTi wamiT mocaleobas ar aZlevs meuRlisa da sami mcirewlovani Svilis patrons. magram murRvas sasaxelod unda iTqvas, rom is `miwis Cxverasa da leqsebis bubunsac” aswrebs da wlis nebismier dros mis kars mimdgari yvela jurisa da rjulis adamianis maspinZlobasac. zviadaurT sagvareulo saxlis kari murRvas guliviT mudam Riaa `RvTis saCuqrisTvis” _ stumrisTvis. stumarmaspinZlobis adaTi umaRlesia am Rirseuli xevsurisaTvis, romlis Tvali da goni winaparTa TiTqmis oc Taobas gadaswvdenia. daujerebelia, magram unda irwmunoT imitom, rom murRva dResac maTi anderZ-naamagariT arsebobs, maT namuxlar miwas ar wiravs da sagvareulo koSkis _ darRveuli murRvaT cixis `mowvervasac” apirebs.
`xTis gamasaxulTa”3 sanukvar survilebs ki ufali yovelTvis ismens. vici, murRvas ocnebac aucileblad axdeba, iseve, rogorc Cemi didi xnis Canafiqri masTan xevsureTze saubrisa...
      erT dResac, soflisa da ojaxis problemebis mosagvareblad TbilisSi Camosuli murRva, RvTis gangebiT, CemTan stumrad moxvda, megobrobis xaTri ver gatexa da misi uZvirfasesi drois ramdenime saaTic ase daeTmo Cveni saficari kuTxis `gulis sagon”4 ambebs. ai, ra iambo murRva ardotelma:
     
            `erTi mlocveli meca var Seni wylisa da qviSisa.
`vina var? _ samasmeerTe, aragvelTa var jiSisa!
Seni gazrdili bokveri, mtrisTvis Semkvleli Tavisa,
suls sxva ra unda stkiodes, Tu ar samSoblo Tavisa!..”

__________________________________________________________________1 veSagi _ yarauli; mtris mosasvleli gzis mcveli.
2 amanaTi _ sxva Temidan mosuli ucxo, Tems Sekedlebuli
3 xTis gamasaxuli _ RvTis gaCenili
4 gulis sagoni _ sadardeli, safiqrali

me Zveli gvariT WinWarauli var. WinWaras pirveli Svili murRva iyo, romelic Zvel dros monadire yofila ardotSi. Tavisi wasvlis niSnad, gudanis jvarSi skami datova, im skamze, misi xelis zomaa. sul Svidi skamidan meore Cveni _ murRvaT skamia, imis niSnad, rom Cven viyaviT gudanel pirvel WinWaras STamomavlebi. Cems winapars giorgi erqva, murRva ki fSavlebma Searqves, rac mRvries, gajavrebuls, gafoTebuls niSnavs, iseTs, kacs rom aRar daindobs, mamuls Tu vinme arTmevs. fSaurad murRvaa, xevsurulad _ mirRva.
es teritoriebi, rogorc Cans, `xmliT naWeria”. xmliT naWeri imitom, rom mtroba iyo rogorc mezobel CeCnebTan, vainaxebTan, qistebTan, aseve Cvens xalxSic _ mTiulebTan, TuSebTan, fSavlebTan da xevsurebi adgils xmliT iWerdnen, mters xmlis meti araferi aCerebda. savaraudod,  ukana fSavis Temebs undodaT ardotis dakaveba da mamulis wasarTmevlad rom modiodnen es `amirRvebuli” kaci, Cemi winapari, xmliT egebeboda, miwa-wyals ar uTmobda momxdurs. amitomac daarqves WinWaraT giorgis zedmeti saxeli `murRva” da ase davrCiT `murRvani”.
 Cveni winapris naTqvamia: `gudans skami da kiTxuli1 Cemiao”, anu am miwis patroni me varo. aseTebi vyofilvarT Cven da baiseraT amirani, romelic erT dros xevsureTSi bWeTa TavSic2 yofila. bevrisTvis ucnobia, rom is ganTqmuli xevisberic yofila. Cven misi saflavic viciT ardotSi da baiseraT amiranis danatovari sityva-pasuxic. misi Svili iyo ivane, baiseraT ivane, romelic, TelavSi pirveli gimnazia rom gaxsnes, iq swavlobda. ivanes Svili iyo levani, papaCemis mama, bibliis kargi mcodne da qristiani kaci. am levanis suraTi germanelebTan, mercbaxeris wignSi aRmovaCine.
me vici daaxloebiT oci Taoba Cemi winaprebisa, axla xuTassamocni varT, sul gvarebad dafantulni: CitaSvili, saluqauri, TorRvaSvili, zviadaurebic viyaviT erT xans. mere me ardoteli Sevqmeni, WinWaraulebi arian kidev Cveni alali biZaSvilebi, es gvaric sxvadasxva gvarze rom daiqsaqsa, ardotelad gavaerTiane, yvelas Tavmoyra mainc ver SevZeli.
uSualod Cvens gvarze arsebobs 1937 wlis Canawerebi, rom vinc gudanSi, kistan-lebaiskarSi, Satilsa da ardotSi arian `murRvani”, yvela erTgvarZvalia, isinic Cveni Zmiswulebi arian. im CanawerebSia es rukebi, ganStoebebi, vin visi ganayari, Camomavali Tu STamomavalia. barSi ar vici rogor aris, magram mTaSi asea: dRevandel dRes mainc ar unda dakargo da daiviwyo Seni winapari sad loculobda, sad cxovrobda, ras akeTebda, raRacas xom tovebda, ara? mamuls gvitovebda da im mamulis Svilebi axla Cven varT. unda upatrono imaT napatronal miwa-wyalsac, Temsac, adaTsac.
ise ar minda vinmem gamigos, rom mxolod ardotze vlaparakob. ardotia CemTvis mTeli saqarTvelo da saqarTveloa ardoti. sadac Sens ers sWirdebi, Sens qveyanas, Sens sarwmunoebas, Sens enas, Sens kulturas, rac eris ganmsazRvreli faqtorebia, iq unda iyve da sikvdilisTvisac, sicocxlisTvisac mzad unda iyve.
ardotSi iyo ori gvari: WinWaraulebi, Cemi winaprebi da zviadaurTa winaprebi _ gigaurebi. Cven WinWaraulebi viyaviT 1911 wlamde. akaki SaniZe iyo papaCemis mamasTan, ivaneT levanTan, mas gamoqveynebuli
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 kiTxuli _ sakiTxavi kaci, rCeuli, rjulis kaci.
2 bWeTa Tavi _ sasamarTlo, sadac bWoben. amis ufrosic yofila, e.i.
gamorCeuli kaci.
aqvs Canawerebi _ `WinWaraulebi da gigaurebi”. rusebis Semosvlis Semdeg
gigaurebi zviadaurebi gaxdnen, Cven ki murRvaze rusuli sufiqsis, -evis damatebiT _ murRuevi. faqtobrivad, amiT gvari gaarusules. kameralur aRwerebSi inaxeba monacemebi, rom ardotis saydarSi rusi samRvdelo moxeleebi gvarebs farulad -ev sufiqsiT aformebdnen. magaliTad, zviadauri aris zviadovi, mindikauri _ mindikovi (me mimuSavia am gvarebze). es faruli garusebis politika iyo, iseve rogorc  CeCnebTan. es xalxi xom faqtobrivad gaaruses da ara marto gvarebis SecvliT, fsiqologiuradac. CvenTan es ar moxdeboda, imitom rom xevsurebi sul sxva jiSisani varT.

`TvalSi mZinare cremli var, mamulze Camosatiri...
anator JamTa dena var, pirRrubliani Satili;
micus TorRvais cixe var, Savs qarafs gamoSatili;
ardotSi _ murRvaT simagre, uklo qarebs rom Savtiri;
xaxabos _ xaxiT xirimi, awunTis qedze mquxari;
zen gorze _ Talais cixe, mtrisagan nasulwuxari;
xmali var, daviTferuli, yornebis sisxlSi mduRari...”

xevsureTSi, Cveulebriv, Temebi iyo _ piriqiTa xevsureTi, anu mTas iqiTi, axla miRmaxevs eZaxian. ai, rac borbalomde modis, is mTasiqiTia. arxotisTemic mTasiqiTia. arxotelebsa da Cven, piriqiTa xevsurebs, mTasiqiTlebs gveZaxdnen aragvis xeobis xevsurebi, anu mTasaqeTlebi.
 bude (budis) xevsureTi ki aqeT aris, mTis aqeT. swored am budidan afrindnen xevsurT soflebi da Cveni winaprebi. iyo mucos Temi, anatoriis, Satilis, guro-Satilis, kistan-lebaiskris; xaxabos Temi mTlianad fSavis Tems ekuTvnoda da laSaris saymo iyo, mas me-12 Temadac ki asaxelebdnen. vidre fSavlebi gadmovidodnen xaxmati aleqsaurT mamiSvilobis, mSavelaT mamiSvilobisa yofila.
    Zalian Zveli xalxi iyo sisaurebi anu liqokelebi, anatori magaTia. rogorc Cans, mere gadmovidnen liqokis xeobaSi. ZiriTadad am Temebs hqondaT es adgilebi dakavebuli, sxvis miwas ar iTavisebdnen, Tavisas ki arafris didebiT Tmobdnen, arc dauTmiaT. Cvenc, imaTi STamomavlebic, am ganwyobilebiT varT: rasac Cveni mam-papebi patronobdnen, imas movuaroT da gavufrTxildeT sicocxledac rom dagvijdes.
arc gasakviria _ cocxali kaci Tavis mamuls, Tavis qveyanas, Tavis ers unda   icavdes.
zustad ki aravin icis, rogor iyo, ra iyo...
`qarTlis cxovrebaSi” Cans, rom es teritoriebi sadRac me-10-me-11 saukunemde ZurZukebisa unda yofiliyo, toponimika magaTia (amis Tqma iqneb arc SeiZleba, es mecnierebis sakvlevia), magram roca Cveni winaprebi gadavidnen, iq ukve mteri aRar daxvdaT, adgili dacarielebuli iyo. SesaZloa, mosaxleobis nawili qistebic iyvnen. ardotSi uSualod Cemi winapari rom gadasula gudanidan, iq qistebi yofilan da Semdeg, Tamaris brZanebiT ivane aTabagma rom ilaSqra 1212 wlis ivnisSi, ivlissa da agvistoSi, ai, maSin gandevnes isini. anatorze iyo Tamar mefis cxenis bagani, jaric iq idga da am ZurZukebsac iqidan laSqravdnen, radgan, isini, rogorc Cans, samefo karsac upirispirdebodnen. Riad mainc ar Cans, ra iyo mizezi am dapirispirebisa. iqneb is, rasac Tamaris mematiane gvauwyebs: `fxovelni jvarismsaxurni arian da qristianobasa iCemebeno”. SesaZloa, mucoeli TorRva Zaganis mourigebloba samefo karTan _ zedazeni da mimdebare teritoriebi xom Zaganebis gvars ekuTvnoda. mogexsenebaT, daviT aRmaSenebelma liparit erisTavs Tvalebi dasTxara, ZaganisZe da abuleTisZe ki fxovsa da ZurZukeTSi gaexvewnen. savaraudod, im ZaganisZis STamomavali iyo es TorRva Zagani, romelzec leqsi ambobs:
`marjvniv mze werebuliyva,
marcxniv ki mTvaris nalia,
didebuleba dautyves, beWebs unaxes jvaria,
amaes, amaiyola navTi da nakverCxalia”.
TorRvasdari miTosuri gmiri xevsurebs ar gvyolia. mere fSavelma ConTam mokla borbaloze, andaqSi:
`gamoisria ConTama isari Sxamiania,
ver mogxvda mucos gazrdilo,
ver geqnes satkivaria?!
gadaibruna TorRvama barkali sisxliania.
jaWvi ra uyav, TorRvao, Zmobilis naCuqaria?
davtove ialovanze, gaqanda, rogorc wyalia”.
ielovani, martyofis mTebi rom aris, iqaa. rogorc Cans, modioda, begars adebda xSirad im fSavlebs _
~andaqSi amaemarTnen menadireni rvania,
win mouZRveba TorRvai, rogorc qorbuda xaria”.... da ase... aravin icis is TorRva sad aris dakrZaluli.
yvela Tems hyavda Tavisi saxelovani kargi ymebi _ RvTisgan nawilianebi, saswauli Zalis vaJkacebi. am ZalasTan erTad, rogorc Cans, isini Zalian did sikeTesac atarebdnen... egeTi iyo _ murRvaT jamruli, meleke gorgi zviadauri, didi pirovneba. xalxisTvis ucnobia, vaJa-fSavelas `stumar-maspinZlis” zviadauris, lagazaT zviadis saflavi rom ardotSia. Zmebi iyvnen lagazaT zviadi da zuedi, kargi vaJkacebi da saxelic gaiTqves.
am zviadaurze xSirad mifiqria da imazec, zviadaurad moxseniebas vaJa-fSavelam ufro rom Seuwyo xeli Tavisi poemiT, Torem isini xom gigaurebi iyvnen.

`...tanze aRarvis ecmeva
mam-papaT jaWvis Torebi;
aRarc mandili iqneba,
aRarc jara da Txorebi...”

dedis mxridan bebia myavda nana zviadauri, baiserT nana, sumeljiT mamiSviloba1. is me ar maxsovs, an rogor memaxsovreba, mSobiarobas gadayva, dedaCemi darCa Svidi wlisa. ardotSi cxovrobda da roca ardots gamoeyo sofeli andaqi, andaqSi gadavidnen. sumeljiT mamiSviloba ZiriTadad andaqSia.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 mamiSviloba anu mamani _ Cven amas gvaridan ganStoebebs veZaxiT. erTi gvaridan ganStoebuli axlobloba, qvegvari. ai, magaliTad, Tu RmerTma qnas gagrZeldeba Cemi Svil-bolo, ityvian rom isini arian nikoni. Svidi Taobis mere eseni ukve sisxliT Sordebian, kacis Tavi aRar edebaT. `Tiknis mesaZmos” veZaxiT, roca mter-mesisxleoba xdeba, iq ki ukve neldeba is simZime, mteri Sen imdenad pasuxs veRar mogTxovs.
dedis mama iyo urjukaT wiqaT baiseri. sxvaTa Soris, am urjukaT wiqas xelmoweraa gudanis jvarSi, me nanaxi maqvs. 1910 wels daRupula es mcodne kaci, uzarmazari rjulisa da adaTis mqone. baiseri ki 82 wlisa daiRupa, me ar maxsovs. ai, am kacis naambobebi aqvs gamoqveynebuli rusudan xaraZes Tavis naSromebSi.
mamis mxridan papaCemi 1940 wels daRupula, mamaCemi 20 wlisa yofila maSin. culi dairtya muxlSi da etyoba, infeqcia SeeWra. rjulis kargi mcodne iyo da Tan Zalian didi iumoris mqone. xevsurebi ambobdnen Turme, rom ` _ imedura xumrobas akargvinebs mTel sacodinarso, magan rom ar ixumros, magisTana merjule kaci aq ar ariso”. magram iseTi iyo, vinc gaugebda, im xumrobaSi raRacas ipovida. aCvenebda, viTom xumrobda, sinamdvileSi am xumrobiT eubneboda, gadascemda saTqmels xalxs _ agebinebda, ra unda momxdariyo, ra unda gaekeTebinaT maT.
aseTi ambavi yofila: mucoSi Tavmesisxleebis rjuli iyo Sesarigebeli da erT-erTisTvis uTqvams: roca me mucos cixeebs Sevxedav, unda mixvde, rom Seni saqme kargad midiso, Tan gavicinebo. asec moqceula: ` _ es cixeebi ras gvanan kacoo, ar daiSalono”... marTlac yvelas cixeebisken dauwyia mzera, imeduras ki amasobaSi saTqmeli Seutyobinebia. erTi sityviT, Seurigebia es xalxi.
      mamis deda iyo xaxiauri lela, gagas qali xaxabodan. me mas moveswari. Zalian kargi bebo myavda, sul zurgiT matarebda. roca wamovizarde, albaT, 6 wlisa viqnebodi, pirvelad mas veWidave da wavaqcie, daaxloebiT 90 wlis bebo. maxsovs, rogor mixaroda, vmRerodi, bebo wavaqcieo da aRar vuSvebdi, aRar vSordebodi, qveS myavda mogdebuli es kargi bebo, tkbili bebo. Zlivs momaSores... ar megona, Tu amxela adamianis waqceva SemeZlo.
beboCemi meandreze qali iyo, bevri ram icoda. icoda suliT tirili, xmiT tirili. axla xmiT tirili sxva aris, suliT tirili ki sulSi wasvlaa, qadagiviT galaparakebs, mkiTxaviviT raRacas gadmoscem mkvdarTa yofnis Sesaxeb am samzeoze da Zalian rTulia. am dros adamiani, faqtobrivad, ugonod rCeba, Tavis Tavs aRar ekuTvnis. aseTi Zlieri da mcodne qali iyo bebo. samwuxarod, me maSin patara viyavi, barisaxos skolaSi vswavlobdi da rom gadavedi, aRar damxvda... ardotSia dakrZaluli berideda... cota didi rom vyofiliyavi, misgan Zalian bevri ramis Caweras SevZlebdi.
gadmocemebiT mainc ki SemomrCa raRacebi zogi mamisgan, zogi biZaCemi xaZegasagan _ esec zedmeti saxelia, qisturi saxeli, ise ki xvTiso eqvivna, imeduraT xvTiso. Zalian guliani kaci iyo, mTebSi daiRupa.
 bebos erTi qali da ori vaJi hyavda, sul aswavlida Tavis Svilebs Zvel ambebs, andrezebs. moyolaSi xandaxan Rameebi TeTrad uTendebodaT. cnobilia, rom adre xevsureTSi sasmels saerTod ar svamdnen, Zalian iSviaTad da xaZega-aleqsani am mxriv iyvnen cnobilebi _ SeeZloT Zalian patara aryian boTlaze, Jipitaurze, zamTris didi Rame gaeTenebinaT. am dros dedac gverdiT hyavdaT. Tu romelime Svili Txrobisas Secdeboda, beboCemi yovelTvis mkacrad eqceoda, usworebda Secdomebs, egre ki ara, ese iyoo...
      papaCemis Zma iyo levanT niko. im dros, TianeT-duSeTis mazris (ori raionis) policiis ufrosis moadgile. misi beWedi axla CemTan inaxeba. ara marto TianeTi da duSeTi, mTeli qisteTis mTebi _ ariSkis, maistis, miTxos, xildixarosa da wyalsiqiTis Temebic mis gamgeblobaSi Sedioda. Zalian magari kaci yofila.
cnobili ambavia, xevsurebma ician, qistebma rom qistebi daiWires, TavianTma mosamarTleebma ki ver daixsnes isini. bolos ardotSi mosulan da levanT niko wauyvaniaT. Sesula levanT niko da Tavisive xalxi gaaTavisuflebina qistebs; didad gavleniani kaci iyo da samwuxaroa, rom ubedbolood1 wavida. swored misi sulis saxeli mqvia. marTalia, me aleqsaT niko var, magram xandaxan levanT nikosac meZaxian.

`safixvnos yoris naSalTan
bebrebi aRar sxedano.
xan vityvi: soflis daleva
suleTis RmerTebs vabralo...
gulze mawevxar javrada,
sicocxlev, uxnod Camqralo!..”
me-10 klasSi viyavi, ukve skolas vamTavrebdi da Tavi didi megona. erTxel mamaCems Sevxvdi. me xeli gavuwode, mamam Semomxeda (Zalian lurji Tvalebi hqonda mamas) da SeRimebuli saxe TiTqos gaeyina: ` _ Svilo, xo ar gairyvenio”, _ miTxra da mec davuSvi xeli. ise rom mamisTvis arc mikocnia da arc xeli CamomirTmevia odesme. ai, ase iyo. SeiZleba, vinmes gaukvirdes, ratom iyo ese?! samagierod, xaTri Zalian didi mqonda da maqvs. imitom rom im siTbos da moferebas sxvanairad vgrZnobdi _ qceviT, rogor aCqamdeboda, amiT yvelafers vgrZnobdi. mSobelTan, bunebrivia, Svili verasodes miva. kai kaci iyo mama, xalxmac icoda da mec vicodiT.
 moferebiT deda ki gvefereboda, magram arc is gvapatiebda rames. deda da mama hgavdnen erTmaneTs. `saxelis gulisTvis xarT daCenilebio, _ gvetyoda deda, _ da saxels gaufrTxildiTo, gaxsovdeT visi Svilebi xarT, vin gyavdaT winaprebio!” deda oblobiT gazrdili iyo, magram dResac SegiZliaT ikiTxoT, rogori iyo: Zveli ambebis mcodne, gadmomcemi, damrigebeli, wynari qali. axlac ki ar var kargad mimxvdari mSoblebma ramxela amagi gamiwies da gagviwies Svilebs. yvelas gvaswavles. im dros xom uWirdaT: skolaSi gvaswavles, umaRlesSi da Tavis Tavze gadaitanes mTis yvela gaWirveba, rom kacebad da qalebad davrCeniliyaviT am samzeoSi. amitom ara gvaqvs ufleba, sxva gziT viaroT. mama 61 wlisa daiRupa, deda _ 73-isa, sofel gamarjvebaSi. me ar viyavi iq, rom Cavedi, ukve dakrZaluli damxvda. ver gamagebines, daabares, magram CemTanamde ar moitanes ambavi.
didi xania, deda sizmarSic aRar minaxavs. Tu raRac saqme maqvs gasakeTebeli da TviTon ver vigeb, ra da rogor warvmarTo, sizmarSi mSoblebis xilviT vgebulob ra unda gavakeTo.  SemodgomiT cudad viyavi. xilva iyo Tu ra iyo ar vici, raRacnairad sxva samyaroSi gadavedi TiTqos da mamaCemi gamomecxada: vuyureb, mamaCemi dgas. mec wamovdeqi. gamafrTxila: _ amxela kaci xar, Tavs da ojaxs mixede, zedmetad xalxs nu yvebio. me kidev aseTi guli maqvs, mTlianad unda davixarjo. ver ki vxarjav... minda yvelas Tan gadavyve, sxvebic maZleven am sialalis gamo SeniSvnas. mamas piroba miveci _ Tavsac mivxedav, ojaxsac da sicocxlesac-meTqi. gons rom movedi vkankalebdi da raRacnairad mrcxvenoda mamaCemis.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 ubedboloo _ uZeo, uSTamomavlo
`murRvam Tqva, ardot gazrdilma,
siyrmis dReebi movwvere,
mTvare, cas dakidebuli,
Txis jiqaniviT movwvele!..”

      me sam wlamde ardotis wminda giorgis, Walaurs mimabares Cemma mSoblebma: is iyo xevsuruli naTloba _ aba, mirons aravis atandnen. ise am upatrono qveynisTvis viRaca ki unda yofiliyo, rom moenaTla kaci qristianad. albaT, nakurTxi wyali iyo riTic momnaTles, aseve saklaviT da mimabares jvars: ` _ gazarde davlaTiani, dRiani, soflisad, Temisad, mamul-wylisad, saqarTvelosad gamosadegi da mtrisTvis Tavis Samkvlelio” – ityodnen xevisberebi da saklavs daklavdnen, sisxls mogisvamdnen da valdebuli iyavi gasuliyavi omSi. Cemi naTlia yofila abramiSvili Sura, skolis maswavlebeli. 1963 wels, ardotSi, dawyebiTi skola iyo da iq aswavlida.  maxsovs, patara balRs Saqari momitana, kuTxvi Saqari... mogiyvebiT simarTles da mere es naTlia sul menatreboda.
pataras cxenis rboleba miyvarda. zvavis gamatexvis `profesionalic” viyavi. gavakeTebdi korkomiWas (gundas) da davagorebdi mTidan. erTxel Zmis gamotexilma zvavma kinaRam mimsxverpla, bolomde mtkiced videqi da velodebodi, rodis dameZgereboda. Zlivs amomiyvanes iqidan, vixrCobodi, magram isic kargad maxsovs, rkinis balTiani qamari mqonda da gamwarebuli im balTas veZebdi.
 nel-nela kakbebze nadiroba daviwye. patara viyavi, leqsebsac zepirad rom vambobdi da vacinebdi xalxsa. Cemi maswavleblis qorwili yofila da iq viyavi, albaT, oTxi wlisa. Cemi biZaSvilis colis dac iyo, isic Cemxela da macekves imasTan. vcekvavdi cal fexze. rogor vicekve, ar maxsovs, etyoba kargad. rogorc Cans mere es gogo, Cemi patara mewyvile momewona, gamovsulvar wyalze da vambob Turme: `eliso, eliso, wyalze niko geliso”. wyaroc iqve iyo, Sexvedraze viwvevdi, etyoba.
wlebi rom gemateba saqme ufro meti Cndeba mTaSi. magram weras mainc vaxerxebdi, yvelgan vwerdi: sipebze, qvebze, lamze... me-4 klasSi barisaxoSi gadmovedi. saorganizacio kuTxe gvqonda, kedlis gazeTi gamodioda da iq ibeWdeboda Cemi leqsebi. pirveli leqsi raionis gazeTSi 1977 wels, qarTuli enis problemebi rom iyo, ai maSin, bela wveraZem damibeWda. leqsi ase iwyeboda: `erTi ena maqvs qarTuli, qarTuli enis Wirime. davkargoT?! ras meubnebiT, rad davimunjo piri me...” meore leqsi `cixis sikvdili”, zviadaurTY cixe rom daingra, 1979 wlis 29 ivlisis dilis 9 saaTze, imas vuZRveni. ai, egre nel-nela Semovyevi raionidan. mere universitetSi Cavabare 1984 wels. iq `pirveli sxivi” gamodioda da mand vbeWdavdi, paralelurad `axalgazrda komunistSi”, rostom CxeiZesTan `Cven mwerlobaSi”, almanaxebSi, rusTavSic vbeWdavdi, Tan poetebTan, Cemi sulis msgavs adamianebTan movxvdi axlos. me da jafariZe zurac1 ase davmegobrdiT. karg samegobroSi viyavi, magaTgan vcocxlobdi, virCendi iarebs...
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 zurab jafariZe _ poeti, poetur orden `maradaxali qnaris” damaarsebeli da xelmZRvaneli, gamomcemloba `amarantebis” damfuZnebeli, mravali poeturi krebulis redaqtor-gamomcemeli. murRva ardotelis uaxloesi megobari, xevsureTis qomagi. 1995 wlis 10 noembers, 30 wlisa tragikulad daiRupa xevsureTSi, sofel xaxmatTan.
`mterma ar Cagviqros mze-qristes sanTeli,
muxlze dacemuli gixmobT ra xania.
Sens koSks eg siCume aSore, gadahyare,
xodabunT yaraulo, wminda lamaria!..”

jvar-xatebi yvela gvaris istorias xsnis, amiT vigebT, sad loculobda Cveni winapari.
ardotSi ZiriTadi salocavia _ wminda giorgi somxos gor brZanebuli, anu Walauris wminda giorgi. vera bardaveliZesTan aris Canaweri, andrezi, (visgan Caiwera ar vici) TiTqos, somxeTidan gamofrinda es Cveni salocavi. me vfiqrob, eg vainaxuri toponimi unda iyos: som-xi _ sqeli wyali. xi- magaTeburad wyalia, som- sqeli, e.i. tbanadgomi adgili. somxebTan aranairi kavSiri ara aqvs. eg CvenTan ZiriTadi salocavia.
ardotSia aseve mTavarangelozi, qvabsakidlis salocavi. ardotSive, sadac ludi ixarSeba, ai, Cems saxlTan axlos rom Senobaa, es kopalaa, liqokidan gadmobrZanebuli, romelic ebrZvis da anadgurebs  dev-kerpebsa Tu avsulebs. dedaCemis papa da mama iyvnen magis gamZRolebi. xaxmatidan aris wminda giorgis niSi; asevea saneuri _ gudanis sanedan gadmotanili, romelsac dar-aminds SesTxovdnen. axla es dResaswauli datiobas ebmis, am dros saklavebi ikvlis da ludi duRdeba. iqve, dabla, WalaSi, RvTismSoblis, wminda mariamis salocavia, Cven baiturs veZaxiT. baitec qisturi toponimia. es RvTismSobeli xodabunT yaraulia. biso sadac hqvia, iq iyo am xatis darbazi.

`ufalo, gadaarCine
yunwze misuleb fxovlebi!”

uSualod ardotSi soflis dacarieleba, albaT, 80-iani wlebidan daiwyo, rac im dros ugzoobam gamoiwvia. gamudmebiT gvpirdebodnen, gza iqnebao, xalxi ukanac gadmosaxlda, magram mainc isev ise grZeldeboda. 90-ian wlebSi, rogorc iqna, SeviyvaneT ardotSi gza da sofelic aman gadaarCina, Torem sul dacarieldeboda _ oTxi ojaxi iyo da TerTmeti ojaxi davbrundiT baridan. maSin ojaxebi zogs arc gvqonda, magram mainc davbrundiT, sofeli rom agveRorZinebina, gagvemagrebina. mere saqme ise wavida, zogs simtkice ar aRmoaCnda, bunebriv sirTuleebs ver gauZlo, zogma _ sxvadasxva problemas da isev barisken wamovidnen. sofeli mainc dacarielda. axla oTxi ojaxiRa varT. erTi suli rom aris, imasac ojaxi hqvia. ise ki ojaxiT, faqtobrivad, me var. mTel miRmaxevis xeobaSi ardotSi Cemi bavSvebiRa arian, mucoSi _ avTosebi, SatilSi _ aparekasebi.
soflis umTavresi gasaWiri isev da isev gzaa. SarSan xeliT gavakeTeT, jaris biWebi mogvexmarnen, traqtori ar gvqonda da mucos zeviT praqtikulad ar gawmendila. yvelaze sagangaSo gzis problemaa, sxva araferi gvinda. misasvlel-mosasvleli  yovelTvis didi sirTulea. iq iseTi sxva ra unda iTxovo kacma.
erTi mcire hesic rom yofiliyo patara wyaroebze, eg darCa da darCa Cems ocnebad... veRar Sevwvdi... xidi gavakeTe lado vardosaniZis daxmarebiT. urbanistTa asociaciis Tavmjdomare iyo maSin. Zalian didi sikeTe gagvikeTa. erT saRamos iyo CemTan, ardotSi da maSin vTxove. maSinve gaiTavisa Cveni xev-wylis tkivili da ocneba _ sam TveSi yvelaferi realobad aqcia (mas Semdeg aRar minaxavs, werilebs ki mwerda mTaSi). mag xidma da gzam xeoba gadaarCina, mec gamaCera iq da sxvac.
axla SegiZlia iarsebo, icxovro im pirobebSi, mixvide, moxvide, zafxulSi stumari amovides. Wiria, lxinia, rac adamians gadaxdeba Tavs ukve yvelafers xvdebi am gziT. ugzooba yvelaze didi problemaa mTisTvis.
zamTris sarCo-sabadebeli seqtembris bolos Tbilisidan mimaqvs. xilic ki mimaqvs tomrebiT, bavSvebs rom ar SemoakldeT da bunebrivia, stumrisTvisac mqondes. iq meurneoba maqvs _ saqoneli myavs daaxloebiT samoci suli da imas vuvliT. Tavis bavSvebis maswavlebelic var. unda wamoviyvano, mebralebian egenic, mTel im mTebSi martoebi arian gamoketili.

`dameRara, dameramla Senze fiqriT Rawvni mari;
Sen ar Canxar da me axla var viT muco nawvimari.”

 Cemi coli, marina, daiaurebis qalia, mucodan. simamrs gabrieli erqva. Zalian kargi kaci iyo, daiRupa cxonebuli. is kaci mamaCemis megobari iyo. roca mama giorwmindidan, qorwilidan modioda, sadac Tamada iyo, Cems simamrTan Seiara da im Rames iq darCa. Turme bolo Sevla yofila. me xom ar vicodi maSin. ra moxdeboda. svanuri qudi xqonebia mamaCems da es qudi gadasca, Turme, Cems sasimamros da uTxra: _ es qudi, Cemo megobaro, ar vici, rodis damWirdeba, magram damWirdebao”. vfiqrob, ise naTqvami iyo Tu bediswera?! iqidan wamosuli daiRupa mamaCemi, cxeni gadauvarda xididan da 69-e dRes vipoveT. patara, Zveli xidi iyo, cxens fexi Cauvarda... cxeni ki gamovida, mama daiRupa.
 me universitetSi vabarebdi maSin, 1982 wlis 22 ivliss moxda eg ubedureba. roca ambebi ase Camolagda, bedi ise wavida, rom me marinaze seriozuli fiqri daviwye, sakuTar Tavs gamovutydi, rom ojaxi unda Semeqmna. CavediT me da xvTiso (ardoteli, soflis Tavkaci). Cemma simamrma uTxra, ar vicodi, Tu aleqsais Svili Cems gogoze fiqrobdao, mag saqmes me vakeTebo. bevri laparaki iq ar iyo. im kacma mokled da konkretulad Tqva. me Semrcxva, gavwiTldi da gamovedi iqidan. apareka WinWarauli iyo iq, Cemi qvisli. gamovida da xels meweva, Semodi, nu grcxvenia, mkacri kaci ar ariso. me ki veubnebi _ rogor Semovide, xom xedav, ra Tqva, mexaTreba, mrcxvenia-meTqi. mere gardaicvala is kaci, Tavis saxlidan gadmovarda, rogorc Cans kenWs safeTqeli daartya. esec TviTon vnaxe, me aviyvane xelSi.
mec damnaSave var... im Rames gvian mivedi. muSebi hyolia. ar vicodi muSebi rom iyvnen, me qisteTSi mivdiodi sanadirod da Rame maTTan unda meTenebina. rom gavige aseTi xalxmravlobaa, yamar mindikauris ojaxSi davrCi. orjer gamogzavna Cemma simamrma kacebi, gamovideso. me vifiqre, magis toli ara var-meTqi, es xaTri ver gadavlaxe da SevuTvale _ ver gamoval, mexaTreba-meTqi. rom gadavsuliyavi, sufrasTan viqnebodiT, SeiZleba, ar asuliyo da gadarCeniliyo. ase vgrZnob Tavs damnaSaved.
      im kacis naTqvami sityva ki gamarTlda. SvilisTvis, marinasTvis da yvelasTvis kanoni iyo misi survili. SevasruleT kidec wes-rigianad, namusianad da dRes marina Cemi ojaxis diasaxlisia. kargad varo, egre ambobs da ra vici, arc diacis qeba SeiZleba da arc Tavisa.


`dro midis,…me ki ver geferebiT,
Tqven izrdebiT da me ki vTavdebi...
Tqvena xarT Cemi sisxlis Rerebi,
me _ miwaT yana, naTavTavebi...”

ufrosi, giorgi, 1999 wlis 23 maissaa dabadebuli. Taia daibada 2000 wlis 28 oqtombers, 2003 wlis 15 Tebervals _ levani. izrdebian, axla ukve gonT arian. celqia is patara, me mamsgavseben, Jam-kars urevs Tavis da-Zmebs. amaswinaT ufrosebma werilebi mosweres naTliebs, levaniko gabrazda da tirili daiwyo _ mec minda naTlias (frank Sraiers _ saqarTveloSi mcxovrebi, Cvens qveyanaze Seyvarebuli germaneli filosofosi, mTamsvleli da fotoxelovani _ s.j.) werili mivweroo da me damiwyo sayveduri, _ mama, rato ar maswavle wera-kiTxvao?!
me rasac vuyureb, giorgis Zalian uyvars kiTxva. nebismier wigns kiTxulobs, sul wignebTan aqvs saqme, vxvdebi, iswavlis. Taia cota jiutobs, Tan ver vujavrdebi, SeniSvnas ver vaZlev da meryvneba mamasTan. ise leqsebs kargad swavlobs, oriveni kargad swavloben. levani ar vici ras izams. sul veubnebi marinas, zedmetad ar gamiTamamo-meTqi: `Svili gazarde mtrulada, gamogadgeba Zmuradao”.
Taia, xevsuruli wesiT, samreloSia dabadebuli. Zveli samreloebi axla aRar aris, saxlSi imSobiara marinam. xidis gakeTebis dros veRar movaxerxe meuRlis gadmoyvana. Cemi bralic iyo, mec cota jiuti var, xidis saqme unda gamekeTebina da rusTavSi viyavi erTi-ori kvira, rkina-betonis qarxanaSi amontaJebdnen, mere imisi gadatana, transportireba.  amasobaSi Tovlic movida da am ugzoobis gamo veRarc meuRle wamoviyvane da kinaRam SarSic gavexvie. arc vertmfreni iyo, araferi iq ar iyo. kidev kargi, Cemi ufrosi da, mzeqali iyo iq im dros da is miexmara. gadavrCiT, janmrTelobis mxriv garTulebebi ar yofila, Zalian ki vSindebodiT. mTieli qalebi odiTgan ki egre iyvnen, magram sicocxlesTan TamaSi da saerTod, sibriyve ar SeiZleba, raRacis gamo ar unda gaafuWo saqme, Zalian frTxili unda iyo.

`damikawraven, rogorc sipis qvas,
suls, dauweri leqsis pwkarebi...”

damCemda eg leqsis wera, niWi iyo, Tu ra, ar vici... egre ki var... universitetSi roca vswavlobdi, erTxel, maxsovs, Cvenma saxelovanma poetma tariel xarxelaurma kalami maCuqa da miTxra: _ aba, Sen ici, wereo... xandaxan leqsi SeiZleba ver davwero, magram guli mainc ityvis raRacas... mainc unda amoxeTqos sulSi leqsis pwkarma... mere TiTqos tkivili mexsneba, sxeulidan mowyenis simZime mSordeba... ai, aseT rames vgrZnob leqsis weris dros.
leqsi, rogorc kargi iaraRi, iseTia. roca gagiWirdeba, iaraRis imedi gaqvs. leqsi mSvelis, leqsi salocaviviTaa, nugeSia, istoriaa CemTvis. rusTvelis qveyana varT da... vinc kargad grZnobs leqsis Zalas, is ar SeiZleba beCavi iyos. leqsSi iseTi didi gancdaa Cadebuli, rom dagafiqrebs, agatirebs, agamRerebs, gabrZolebs, leqsi gaSuRlebs kidevac... uzarmazari ramaa leqsi. yvelaze metad, rac Cemze moqmedebs, es poeziaa. poezia CemTvis mkurnalic aris da damafiqrebelic, amave dros, Zalis momcemic. Cems suls lirika ufro itacebs...
leqss swrafad aRviqvam, leqsiT ucbaT vfeTqdebi. poezia sulis sisxlia, striqonSi striqons adevnebuli... erTi sityva Tu  momxvda guls, SeiZleba bavSviviT avtirde. raRac kargad rom aris naTqvami, ZarRvianad, mere veRar vwynardebi, SeiZleba sul ese viaro, gonT veRar movdivar, magas ojaxSic mamCneven...
erTxel meuRle gavajavre. gamovedi da ufals SevTxove: Tuki raime maqvs poeziis da leqsis SegrZneba, gamomaride, wamarTvi-meTqi. wlebi rom gavida meuRle meubneba, _ dawere leqsebio! me vpasuxob _ ra vqna,  RmerTs axla Tavidan vTxovo weris niWi damibruneo?! davaSave, aseTi ram ar unda meTxova. davajere Tavi rom aRar SeiZleba wera. axla ki vfiqrob, xom SeiZleboda meTxova _ ukeTesi mawerineo?!.
      levanT niko rom vaxsene, papaCemis Zma, imisi leqsebi akaki SaniZes aqvs gamoqveynebuli, xalxur poeziaSic aris misi nawerebi. mogvdgams eg jiSi, ar vici, saidan. mamaCemic werda leqsebs axalgazrdobaSi, da-Zmebidanac TiTqmis yvelani _ nodari1, giorgi.
`kaci rom unda kacobdes, amas rad unda misani.
Cven ufro Wrelni vyofilvarT, vidre yvavilni mTisani;
sawuTro bindi yofila, Cven ki _ foTolni xisani,
avenTebiT da CavqrebiT, rogorc varskvlavni cisani.
adamianebSi minda vipovno marto wminda suli, uRalatoba, sikeTe da megobruli, alali siTbo. es aris Cemi yvelaze didi Txovna, Tavi rom oblad ar vigrZno, mTebSi iqneba Tu barSi.
      mTebi arafers amboben, dganan da giyureben... isini sxvanairad saubroben... kaeSniani sulisTvis mTebi arian RmerTebi!.. magram Znelia uxalxod darCenili cxovreba _ aravin Cqamobs, aravin gxvdeba. dagRlis marto cisad mzera, miwisad, wylisad, es dumilic damRlelia. megobrebi CemTvis yvelaze monatrebuli xalxia. erTxel mirza WinWaraulma (barisaxos yofilma gamgebelma, Cemma megobarma, Tavad kargma poetma) momwera: `mowyenilia axla ardot patara danteo...” mSvenieri leqsi momwera... me ki vfiqrobdi, arc mowyenili var da leqsebsac vwer, magram Tqven ra giyoT, rom ver gxvdebiT-meTqi.
roca qalaqSi Camodixar da karg adamians, karg qarTvels Sexvdebi, amaze didi bedniereba ra unda iyos: Sens enaze, Sens samSobloze rom agCqamdeba, Sens tkivilze, Sens sixarulze, Sens RmerTze... meti ra aris adamiani... roca darwmundebi, am qveyanaze is namdvilad sicocxlisa da sikeTisTvisaa mosuli. borot admianebTan me ver vZlebdi da ver gavZleb; bolos mainc cudad vamTavreb maTTan urTierTobas.    
mesisxle mtrebi ara myvanan, magram ise ki arian, me vgrZnob, dasaxelebas ra azri aqvs. roca cxra wels gamgeblad viyavi miRmaxevSi, iyo ciliswameba, dabraleba, aris egeTi xalxic. RmerTma xom icis da vinc namdvilad icis Cemi saqme _ me sakmaod mimtevebeli var, yvela magas msayvedurobs. dResGim xalxs pirze kocniT vxvdebi, magram rom gaWirdes – omi iqneba Tu namdvili gaWirveba samSoblosi, ver vendobi, imitom rom roca marTal kacs cils gwameben, es marTla Zalian didi danaSaulia. ubralod imaze mwydeba guli, kaci rom xar, dadixar am samzeoSi, taniani, kargi kacic xar, modi, suliTac Zlieri iyavi. magas ganvicdi Zalian, roca adamians suliereba aqvs dakarguli, sxeuli kidev araferi ar aris, me pirvel rigSi suls veZeb adamianSi, sulis sispetakes, sulis
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 nodar ardoteli _ enaTmecnieri, filologiis mecnierebaTa doqtori, poeti, xalxuri sityvierebis Semkrebi.
siwmindes.
 Cveni qveynis bedniereba menatreba. neta es Wiri gadaSordes, es gayinuli dro wavides, rom xalxma icxovros. xalxic Seicvala sulierad, dabeCavda, axla yvelaferi fulTan midis. gogi oCiaurs Sevxvdi erTxel, moqandakes... sadaa inteligencia, daxvriteso... ki batono, aris tkivilebi, magram Cven xom mainc vizrdebiT, xom vcocxlobT... vinc mamul-wyals erTxel kidev gamoafxizlebs, imas gaumarjos... Semrcxva im dRes: uzarmacari kaci Semovida da kalmistrebs yidda. egeT rames me ver gavakeTebdi. wavides da iSromos sadRac. patara kacma kidev SeiZleba Caiaros, imdenad TvalSisacemi ar iqneba... goliaTi kaci kalmistrebs yiddes... fiqric mapatios ufalma _ SeiZleba ra uWirda, magram ar unda gadavsxvaferdeT. vcotavdebiT da fers vicvliT qarTveloba, suls vkargavT, Zalian did suls.
Tavmoyvareobac aris _ me magaliTad egeT saqmes mirCevnia sadRac wavide da vimuSao. magitom ver veguebi bevr rames. saidan modis es yvelaferi, mizezia mTavari: xalxi dasasaqmebelia, qveyana asaSenebeli gvaqvs da sad aris es amSenebeli. xelisuflebam raRac unda gaakeTos Tavis qveynisTvis. ki ar gavwydebiT, ki ar gadavsxvaferdebiT mTlianad, magram xalxi nel-nela mainc Secvlilia.
 ai, vuyureb Cvens axalgazrdobas, Tundac xevsurobas. dros tyuilad klaven, misalmebac ki sxvagvari aqvT. imaTi winaprebi saxels tovebdnen... es xalxi ese rogor Seicvala, kaco. sasmeli, usaqmuroba... maTi mkvdrebi albaT, sircxviliT iwvebian. wadi mTaSi da Seqmeni raRaca. Cemi samziralidan vatyob, ise arian gadagvarebuli, rom eg Taoba ar gamova, arc Sroma ician _ marto moparva da fulis Txovna. fulsac miscem, magram me xom amas ganvicdi, ratom unda iyos am dReSi. erTi-ori ki ar aris, mravladaa. gamovlen, mze rom Cava da dadian ase.
me erTi is vici, rom es samSoblo gvaqvs misaxedi da vinc am qveyanaze varT, is yvelas mosaferebelia. omiTa da brZoliT qveyana davRupeT. isev sikeTe vakeToT. TviTon qarTveli unda grZnobdes, ramdenad SeuZlia Tavisi Tu erovnuli saqmis keTeba, Torem win ra gvelis, RmerTma uwyis mxolod.
      xalxSi didi sibrZnea da is rasac iTxovs, gasaTvaliswinebelia. dRes ki xelisufleba calke Cans, xalxi _ calke. amiT sakuTar qveyanasac vRupavT da erTmaneTsac. amitom zogi davTmoT, zogs vapatioT, saqme ki unda vakeToT. Cven Zalian cotani varT... rogori warmosadgenia amxela istoriis, tkivilis, Wirisa da varamis gadamtan qveyanaSi erTmaneTs saxes umtvrevdnen da uSveri sityvebiT mimarTavdnen?! pirvel rigSi, isev qristianul sulze unda ifiqros adamianma. erTxel xar mosuli da maSinac Tavis xalxs unda daupirispirde?! urTierTbrZola da Sinaomi, rac adre iyo, RmerTma gvaSoros... xalxis tkivilia upirvelesad mosarCeni. Cvenma xelisuflebam qalaqTan erTad regionebic unda icodes. bevri ramea gasakeTebeli, magram rac sulzea misaswrebi, imas unda uSvelon, mTaSic da barSic.

  `sulSi dadian tkivilebi,
saSveli am droSi ar Cans...
  vatyob Tavs, uqmad mivilevi,
 damfaravs balaxis farCa.
  daSlili jvar-xati Walas,
aiex saxli da kari,
  aRarvin abrunebs jaras,
sarkmlebSi TareSobs qari.
  daSlili sofeli, beRels
SemorCa sal kldeze Ziri...
  dro Tavis simuxTles amxels,
miwa gvlevs aseTi mwiri.
  saydari Cven gvixmobs Svelas _
libos qvebs CamoSlis tini.
  marto var, ra vuyo sofels, _
winaparT samyofels vtiri.
  Zvel koSkebs siCume mwyemsams,
aRar Cans beri da balRi...
  mter-moyvrebs rogorRa davxvde,
sad aris am miwis xalxi?!”

es wlebi midian da midian, ukan ar dabrundebian. ukve SuakacobaSi mivedi, magram siberes TiTqos ver vgrZnob. imas ki vgrZnob, rom Zalian bevri momeTxoveba. dabadebis dRes yovelTvis sixaruliT vxvdebi. amave dros, imasac vfiqrob, mSoblebisTvis rogori viqnebodi, deda rom miyurebdes axla, rogori var misTvis?! ex, vnanob, deda mTaSi rom ver waviyvane. mimyavda, magram ver moxerxda.
ai, fiqris dro roca mrCeba, vwevar, vuyureb mTebs, an nawerebs vkiTxulob, Cems asaks vixseneb da mgonia, am 48 welSi me veraferi Sevqmeni, veraferi gavakeTe, uqmad mimidis es samzeos siaruli da guldawyvetili vrCebi. raRaca unda akeTo kacma.
     folklors rom gadavavleb xolme Tvals _ sul omebSi iyo es xevsuri kaci, Tan kargi ymac iyo, kargi vaJkacic, nawiliani, sofelSi saqebari, stumarmaspinZlobac sanaqebo icoda. mifiqria, am xalxs aseTi saxeli hqonda da Senc raRac unda gaakeTo, Tavis gamosaCenad ki ara, ubralod, gvars, Tems, sofels, Sens xalxs rom gamoadge. erTi kaci mainc rom ityvis, tyuilad ar gaiarao am wlebSi.
raRacaSi minda es Cemi Zala, mondomeba da brZolisunarianoba gamoviyeno. Cems xeobaSi Cems xalxs minda rame gavukeTo. aseT sakiTxebSi Tavmdabali ki var, magram  roca saWiroa, bevri ramec gadamitania, Cemi pozicia ar damiTmia. mibrZolia, davmarcxebulvar kidec, magram marTali vyofilvar.
 xmeli wifeli rom xmeli wifeli iyo, imanac ki datova saxeli _ vaJas moewona da dawera, frinvelebi sxdebodnen zedo. kaci rom xar da saxels ver toveb, ai, eg aris sikvdili, ai!  samzeos uqmad siaruli ar SeiZleba!
ugulod nakeTebi araferi minda, bolomde unda Sevewiro saqmes.

`mwadia, dagxarjo wmindad Sen,
 Cemo sicocxlev, erTo,
simarTle, sikeTe vTeso,
patara kelaptrad venTo.
amivse mec sulis alati,
 siwminde margune, RmerTo!”

Cemi samziralidan vxedav, RmerTi rom ar micavdes da Cemi angelozi ar mfarvelobdes, SeiZleba am samzeoSi aRar vyofiliyavi: sanadiroSi siaruli, mter-moyvroba, xan is, xan is... daquexisken, zvavdatanili biZaSvilis, aludas saZebnelad rom viyavi, Zlivs gadavrCi. uflis Sewevna rom ara, me cocxali ar viqnebodi. madlieri var da bednieri, rom ufalma momca sicocxle, es sicocxle ki isev uflisTvis da qristianobisTvis mqonodes dasaxarji.
2003 wels ardotis RvTismSoblis, mariamis saxelobis eklesiaSi marTlmadidebloba miviRe. qristianulad veziare RvTis naTels1. Zalian krZalviT da ridiT vixseneb im dReebs, qristianul jvrisweras taZarSi, romelic Tamar mefem aaSena. im eklesiaSi 1918 wlamde iyo wirva-locva. xan wydeboda, xan iyo... Tamar mefes javrad hqonda, rom fxovelni da qistebi, ZurZukni, saqarTvelos mtrebi iyvnen, saqristianos ver movabrunevio...
xevsuri kaci yovelTvis iyo qristiani... vinc fiqrobda saqarTveloze, vinc dardobda mamul-wyalze, mwerlobaze, Tavis qarTul enaze, pirvel rigSi, Tavis sarwmunoebaze... RmerTma dalocos yvela is WeSmariti qarTveli, vinc saqarTvelos kuTxe-kunZulebSi qristianobas avrcelebs.
guli mwydeba, rom saqarTveloSi bevri kuTxe damrCa sanaxavi. saingiloSi, kaxSi Cavsulvar _ qurmuxis mdinaresTan, uSbasTanac mivsulvar, sadRac myinvarTan mivaxlovdiT... me erT rames gTxovT: im Cveni winaprebis naval, namuxlar, naoflar adgilebs nu davkargavT!..
bedi mqonia, rom gadaveyareT am gzaze erTmaneTs _ imedisTvis, nugeSisTvis.

P.S. `ukan moxedva codva ar ariso”, _ uTqvamT. nurc Cems respondents dasZraxavT... ra iRonos, Tuki warsuli awmyosaviT emSobliureba, Tuki saxeliani winaprebic iq eamayeba da mSoblebic iqav enatreba; Tuki talavar-yalivniani xevsurebi mxolod misi balRobisas `ambobdnen vaJkacobisas da erTurTis dandobisasa”, Tuki mxolod winaJams2 amSvenebdnen mtris marjvenTa jRreebiT daxunZluli qav-cixeni mis mSobliur ardots3.


1 2003 wlis 30 agvistos _ saqarTveloSi istoriuli movlena moxda. fSav-xevsureTis imJamindelma episkoposma, meufe iegudielma, sofel ardotSi, miRmaxevelTa sayovelTao qristianuli naTloba aRasrula mdinare arRunSi (baitis wyalSi). ardotis RvTismSoblis eklesiaSi ki pirveli ziareba miiRes da jvari daiweres piriqiTa xevsureTis soflebis: mucos, ardotis, xaxabosa da andaqis mcxovreblebma. jvrisweris dros zogierTs 3-4 Svilic ki hyavda. saxilvels Tbilisidanac uamravi stumari eswreboda. am sazeimo dRes mTeli xeobisa da CamosulTa maspinZeli murRva ardotelis ojaxi iyo. sadResaswaulo sufris gamZRoli ki _ Satilis mkvidri, mTqmeli, momRerali, xevsureTis meistorie, xalxuri sityvierebis kvlevari, mecnieri da pedagogi mixeil WinWarauli (lekoT mixa). swored am faqts gulisxmobs Txrobisas murRva ardoteli.
2 winaJami _ Zveli dro
3 ardotis cixes, Turme, 40-ian wlebamde ekida meleke gorgi zviadauris mier saurjuloedan motanili 16 qistis beWdiani xeli.
     

rogor daiviwyos erTaderTma mozarem xevsureTis mwir miwas misi xeliT mibarebuli uxucesebi, megobrebi Tu gvar-jiSisani, samaradJamo moxseniebis momlodine maTi `mowiaqe sulebi”?!.
      ver iqams... am samzeos is Cvenfera ar gauCenia ufals _ misi samzeri sxvagan aris da sruliad sxvagvaria. Znelia mamul-wylis patronad grZnobde Tavs da guli gimRerdes, aki Tavadac javrobs: `xevsuri kacis sicocxle qriste ufalmac ver gaaTenao.” amitomac aris misi poezia `sisxlis wvimebi da anaTema...” rogor Seeguos soflis _ erT dros qveynis forpostis gaukacrielebas, ojaxis Camobarebas, wlebis manZilze jiutad, guldagul gaRvivebuli keriis minavlebas, fuZis angelozis damwuxrebas?!
      arc ufiqria amgvar realobasTan dazaveba... mTas Sewiruli kacis goneba sxvagvarad sjis da Carxavs: axla igi (ara mxolod sacxovrisiT) oficialuri statusiTac mesazRvrea. sajixveebze gawaful mis Tvals aravin gamoepareba _ winaparT naqoni sisxliTa da alRoTi daatyobs cudas _ mterobas, moyvares _ makeTeobas...
      gamogitydebiT, mec xevsureTis gzawvrilaebze, ca-miwis sayarze meimedeba da meamayeba `ardotis mTidan amovardnili” es gulanTebuli, maradiuli safiqraliT `nasulwuxari” davlaTiani mTieli _ mtrisad Seuwiravi vaJas zviadauriviT rom SehbRavis mSobliur xev-yures: `bilwT ar Sevekvri zaviTao...”
 `mTis veSagze”, murRva ardotelze mindoda gcodnodaT...  da Tavad vaambobine, axaluxlebma kargad rom uwyodnen Cven droTa gmiri da `miRmaxevis poetebis mefe!”



sofio jafariZe


Комментариев нет:

Отправить комментарий